مقابله با بیابان‌زایی با دست‌های خالی!

دو دهه از نامگذاری روز مقابله با بیابان‌زایی می‌گذرد. منظور از «بیابان‌زایی» الزاما گسترش بیابان‌های موجود نیست بلکه این اصطلاح بیشتر برای بیابانی شدن زمین‌های قابل‌کشت و مراتع به‌ کار می‌رود که در اغلب موارد علت آن کم‌آبی، مدیریت نادرست منابع آبی و بهره‌برداری بیش از ظرفیت از زمین است.
یک‌سوم زمین‌های قابل‌کشت جهان با خطر بیابانی شدن روبرو هستند. این خطر به طور مستقیم زندگی بیش از 250 میلیون نفر در کشورهای مختلف را تهدید می‌کند. مطابق برآوردهای سازمان ملل، شمار کسانی که غیرمستقیم درگیر این معضل می‌شوند به یک میلیارد نفر در 100 کشور جهان می‌رسد که اغلب کشورهای در حال توسعه و فقیر محسوب می‌شوند.

پیامد بیابانی‌ شدن زمین‌های کشاورزی فقط از دست رفتن امنیت غذایی و گسترش گرسنگی و بیماری نیست بلکه مردمی که امکان کشت و کار در زمین‌های خود را از دست می‌دهند به اجبار به حاشیه شهرها و کشورهای دیگر مهاجرت کنند. برآورد می‌شود که تنها از کشورهای صحرای آفریقا 60 میلیون نفر در آینده نزدیک، آواره و مجبور به مهاجرت به شمال این قاره و کشورهای اروپایی شوند. تغییرات اقلیمی و عامل انسانی دو علت اصلی شدت گرفتن بیابان‌زایی در چند دهه گذشته به شمار می‌روند. طولانی شدن دوره‌های خشکسالی، امکان تجدید حیات را از زمین‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک گرفته و آنها را به بیابان مبدل می‌کند.

هدر رفتن آب در روش‌های سنتی آبیاری، استفاده بیش از حد از منابع آبی و بی‌توجهی به ظرفیت چراگاه‌ها روند بیابان‌زایی را شتاب می‌دهد و سیاست‌های نادرست دولت‌های محلی بحران را عمیق‌تر می‌کند. سدسازی بی‌رویه و حفر چاه‌های عمیق در کوتاه مدت و در مناطق محدودی به رونق کشاورزی می‌انجامد اما در بلندمدت و در اغلب موارد خشک شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها و افزایش بیابان‌ها را در پی دارد. دو سال پیش آژانس ملی هوانوردی و فضایی آمریکا (ناسا) نتیجه بررسی‌های خود درباره شرایط جوی زمین در 30 سال آینده را انتشار داد که مطابق آن 45 کشور جهان با خشکسالی‌های شدید روبرو هستند.