غولی که نمی‌توان آن را به جعبه بازگرداند!

گروه علم و فناوری:  طبق افسانه‌ها اولین ماراتن تاریخ به قدری طاقت فرسا بود که "فیدیپیدس" دونده و قاصد یونانی که ۴۰ کیلومتر را از میدان نبرد در ماراتن تا آتن دوید تا خبر پیروزی یونان بر ایرانیان را برساند پس از اعلام این خبر بر اثر خستگی زیاد فوت کرد.
به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، در طول ۲۵۰۰ سال پس از آن زمان انسان‌ها در دویدن این مسافت عملکرد بهتری پیدا کرده اند. اکنون بهترین دوندگان در عرصه دو میدانی مدرن در کم‌تر از دو ساعت مسافت کامل را طی می‌کنند. در طول پنج سال بهترین زمان‌ها و رکورد‌های ثبت شده به طور چشمگیری بهبود یافته‌اند و بدون شک موارد مشابه در ماراتن شهر نیویورک  نیز دنبال خواهد شد. این موضوع را می‌توان تا حد زیادی با توسعه نسل جدیدی از کفش‌های مخصوص دویدن که با عنوان "سوپر شوز" یا "سوپر کفش ها" شناخته می‌شوند توضیح داد؛ کفش‌هایی که کمک بیش تری به ورزشکاران می‌کنند. پیشرفت در این عرصه به قدری زیاد بوده که برخی این پرسش را مطرح کرده اند که آیا فناوری تازه اکنون بیش از اندازه بر عرصه دو و و میدانی تسلط پیدا کرده است یا خیر و در نتیجه آیا باید رکورد‌های تازه ثبت شده را در نظر گرفت یا خیر. با این وجود، این فناوری هراسی امری نابجاست.
تازه‌ترین نمونه‌ رکورد ماراتن سریع و گیج کننده در مسیر برلین و شیکاگو رقم خورد. "تیگست آسفا" از کشور اتیوپی در ماراتن ۲۰۲۳ برلین در آلمان با ثبت زمان ۲ ساعت و ۱۱ دقیقه و ۵۳ ثانیه رکورد موجود دوندگان زن را شکست و بیش از دو دقیقه زودتر رسید. هشت رکورد از ده رکورد سریع‌ترین زمان در تاریخ دوی ماراتن زنان از آغاز سال ۲۰۲۲ میلادی به ثبت رسیده است. در رکورد دیگری در آن شهر بادگیر "کلوین کیپتوم" دونده از کنیا در مدت زمان ۲ ساعت و ۳۵ ثانیه از خط عبور کرد و رکورد پیشین دوندگان مرد را ۳۴ ثانیه کاهش داد. ۲۳ نفر از دوندگان ماراتن برتر مسن‌تر هستند و کیپتوم اولین فردی است که بازه زمانی دو ساعت را شکسته است. شش مورد از ده مورد سریع‌ترین دوندگی ماراتن ورزشکاران مرد جهان در دو سال اخیر ثبت شده است.
تردیدی وجود ندارد که این نسل از ورزشکاران به دلیل کفش‌های شان رکوردزدنی می‌کنند. نایکی و آدیداس کفش‌های با کفی درشت و فومی را تولید کرده اند که به مثابه فنر عمل می‌کنند به گونه‌ای که هنگامی که پا‌ها درون آن سوپر کفش‌ها بر روی زمین قرار می‌گیرند حالت فشردگی ایجاد شده و دوندگان انرژی بیش تری در مقایسه با کفش‌های معمولی دریافت می‌کنند. نایکی در سال ۲۰۱۷ میلادی اعلام کرد که فناوری تازه به ورزشکارانی که سوپر کفش‌ها را می‌پوشند این امکان را می‌دهد تا ۴ درصد انرژی کم تری نسبت به استفاده از کفش معمولی صرف کنند.
گروهی که معتقدند استفاده از این نوع کفش‌ها باید ممنوع اعلام شود نگران این موضوع هستند که این نوع از کفش‌ها توازن بین قابلیت‌های دوندگان و کفش پوشیده شده توسط آنان را برهم زده است. یک نگرانی کم‌تر آن است که رکورد‌های فعلی کم‌تر قابل مقایسه با رکورد‌های سالیان گذشته باشند. با این وجود، باید از آنان پرسید مگر رکورد‌های امروز با رکورد‌های دوندگان دوران باستان نیز قابل مقایسه است! هم چنین، در رد این استدلال باید اشاره کرد که یک دونده باشگاهی ممکن است با استفاده از یک جفت سوپر کفش نیکی بهترین عملکرد خود را داشته باشد، اما لزوما قرار نیست بتواند از آسفا زمانی که او کفش‌های معمولی برای دویدن پوشیده پیشی بگیرد.
World Athletics نهاد نظارت کننده بر این ورزش تاکید کرده که سوپر کفش‌ها باید در دسترس تمام ورزشکاران قرار گیرند تا استفاده از آن قانونی باشد. در نتیجه، از دید آن نهاد ناظر در آن صورت هیچ تهدیدی از سوی عدم دسترسی احتمالی به بهترین تجهیزات برای تعیین نتایج وجود ندارد. هم چنین، برخی از افراد به شکلی غیر صادقانه استفاده از سوپر کفش‌ها را معادل با دوپینگ قلمداد می‌کنند. این در حالیست که برخلاف بسیاری از مواد شیمیایی پیشرفت‌های فنی معمولا هیچ گونه تاثیر بدی بر روی استفاده کنندگان از آن ندارند.
بخشی از جذابیت ورزش‌ها آن است که ورزشکاران را در مسیری صعودی نشان می‌دهند که قوی‌تر و سریع‌تر به نظر می‌رسند. این موضوع در ورزش‌های انفرادی که در آن رقبا در برابر ساعت مسابقه می‌دهند از اهمیت بیش تری برخوردار بوده است. در این میان، فناوری همواره به این امر کمک کره است. زمین‌های بکر و مدرن فوتبال سطح بالاتری از مهارت را امکان پذیر می‌سازند. با این وجود، از آنجایی که صنعت ورزش سرمایه گذاری بیش تری را جذاب کرده و جوایز افزایش یافته انگیزه‌ها برای کسب برتری در عملکرد چه در زمینه تجهیزات مورد استفاده، چه در مورد رژیم غذایی و یا استراتژی بازی افزایش یافته است. در این میان گاهی اوقات پیشرفت‌ها باید مهار شوند. برای مثال، به منظور مصون ماندن تماشاگران بازی‌های پرتاب نیزه از شدت آیرودینامیک بودن نیزه‌های تهیه شده برای ورزشکاران کاسته شد. با این وجود، ممنوعیت پوشیدن سوپر کفش هم تصمیم قهقرایی خواهد بود و هم اجرای آن دشوار است. در واقع، این غولی است که نمی‌توان آن را به چراغ جادو یا بهتر بگوییم به جعبه کفش بازگرداند!
چنین وضعیت هشدار دهنده‌ای در مورد ورزش شنا نیز به وجود آمده است. در المپیک سال ۲۰۰۸ میلادی رکورد‌های جهانی توسط شناگرانی شکسته شده که لباس‌های شنا از جنس پلی اورتان تولید شده توسط اسپیدو را پوشیده بودند که باعث شده بود قابلیت شنای آنان بهبود یابد. در نتیجه، اکنون استدلال مشابهی در مورد سوپر کفش‌ها شنیده می‌شود. فدراسیون جهانی شنا (فینا) در نهایت تسلیم نظر منتقدان شد و استفاده از آن لباس‌های شنا از جنس پلی اورتان را در سال ۲۰۱۰ میلادی ممنوع اعلام کرد.